Muốn biết bản chất cuộc đời, hãy nghe lời Phật dạy

Cuộc đời này là gì? Có người nói rằng đời là bể khổ, có người lại cho rằng cuộc sống là sự tận hưởng, nhưng thực ra, bản chất của cuộc đời không chỉ gói gọn trong một định nghĩa đơn thuần. Đức Phật, với trí tuệ và sự giác ngộ viên mãn, đã đúc kết bản chất của cuộc sống chỉ trong 3 luận đề ngắn gọn, súc tích nhưng vô cùng sâu sắc.

Dù sống trong nhung lụa hay nghèo khó, dù hạnh phúc hay khổ đau, mọi con người trên thế gian này đều không thể thoát khỏi những quy luật vận hành của cuộc sống. Ta có thể chạy trốn, có thể không muốn đối diện, nhưng chân lý vẫn là chân lý, không thay đổi theo ý muốn cá nhân của bất kỳ ai. Thấu hiểu được những nguyên lý này, ta sẽ không còn hoang mang trước những thăng trầm của cuộc đời, không còn chấp niệm trước những được mất, hơn thua.

Những gì Đức Phật chỉ ra không phải là những lý thuyết xa vời, mà là những chân lý hiện hữu ngay trong từng hơi thở, từng sự kiện mà ta gặp mỗi ngày. Nếu ta hiểu, ta sẽ sống nhẹ nhàng, bình an; nếu ta không hiểu, ta sẽ mãi vướng mắc trong vòng luẩn quẩn của khổ đau.

Vậy 3 luận đề đó là gì? Chỉ cần thấu tỏ, cả đời sẽ không còn mê lầm, không còn oán trách số phận, và cũng không còn bất an trước những đổi thay vô thường của nhân gian.

Luận đề thứ nhất – Vị ngọt

Đức Phật bàn về bản chất cuộc đời thừa nhận cuộc đời có vị ngọt, nghĩa là cảm giác thích thú hân hoan hay tâm lý hạnh phúc khi các giác quan của con người (mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý) tiếp xúc với các đối tượng cảm quan (sắc, thanh, hương, vị, xúc, pháp) tạo hân hoan, thích thú.

Luận đề thứ hai – Sự nguy hiểm

Trong khi thừa nhận cuộc đời có vị ngọt, Đức Phật cũng thẳng thắn chỉ rõ rằng cuộc đời là nguy hiểm, tức mặt trái của sự hiện hữu. Con người (mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý) và những gì con người cảm nhận được (sắc, thanh, hương, vị, xúc, pháp) đều do duyên sinh, vô thường, khổ, chịu sự biến hoại.

Nói khác đi, tất cả mọi thứ trên cuộc đời này, dù tốt hay xấu, hạnh phúc hay bất hạnh, đều phải thay đổi và không có tính cách trường cửu. Như vậy, sự nguy hiểm ở đây được hiểu theo nghĩa một quy luật tự nhiên, có sinh tức có diệt.

Mặt khác, sự nguy hiểm của cuộc đời cũng được thấy rõ bởi lòng tham lam ích kỉ của con người, tức là do khao khát muốn chiếm hữu và thoã mãn các vị ngọt hay lạc thú ở đời mà con người bất chấp đạo lý, rơi vào các hành vi ác, bất thiện như tranh chấp, chiến tranh, xâm lăng, mưu hại lẫn nhau, khiến gây khổ đau cho mình và cho người khác. Đây là những gì đang diễn ra hầu như khắp nơi trên thế giới.

Luận đề thứ ba – Sự xuất ly

Từ thực tế này, nghĩa là sự vô thường, nguy hiểm của cuộc đời, Đức Phật nêu luận đề thứ ba, sự xuất ly cuộc đời, nhấn mạnh sự điều phục lòng tham hay dục vọng trên cơ sở thực hành Bát Thánh đạo, tức một nếp sống trung dung tiết độ có khả năng giúp con người  phát huy các năng lực đạo đức tâm linh và trí tuệ để sống an lạc giữa cuộc đời.