Cách Đức Phật dạy con dễ hiểu và vô cùng sâu sắc

(Xemsomenh.com) Dạy dỗ con cái là một công việc đòi hỏi sự kiên nhẫn, sự khéo léo và đôi khi là những hy sinh không ngừng nghỉ. Đức Phật, trong suốt cuộc đời của mình, đã để lại những bài học vô cùng sâu sắc về cách dạy con, không chỉ đơn thuần là lý thuyết mà là những hình ảnh cụ thể, thiết thực, dễ hiểu và dễ áp dụng vào cuộc sống hằng ngày. Những phương pháp dạy con của Ngài không chỉ được áp dụng trong thời kỳ của Ngài, mà còn mang lại giá trị to lớn cho đến tận ngày nay, cho những bậc cha mẹ đang loay hoay tìm kiếm cách nuôi dạy con cái trong thế giới đầy thử thách này.

Một trong những ví dụ nổi bật trong cách dạy con của Đức Phật là mối quan hệ với con trai La Hầu La. Sau khi đạt được Chính Đẳng Chính Giác, Đức Phật đã quay lại kinh thành và gặp con trai mình, một cậu bé đã theo lời mẹ mà đến xin cha thừa hưởng gia tài. Thay vì đáp ứng yêu cầu vật chất của con, Đức Phật đã thừa nhận La Hầu La là đệ tử, dẫn con trai mình bước vào con đường tìm kiếm sự giác ngộ. Ngài không chỉ dạy con mình bằng lời nói mà còn qua chính hành động và phẩm hạnh của mình, dạy La Hầu La hiểu rằng giá trị của cuộc sống không phải là của cải vật chất mà là trí tuệ và sự giác ngộ.

Đức Phật dạy con không phải qua những lời giáo huấn khô khan, mà qua những câu chuyện giản dị, những bài học từ cuộc sống thực tế, gần gũi và dễ hiểu. Ngài dạy La Hầu La rằng, như cây non cần uốn nắn, con cái cũng cần sự dìu dắt, không thể để chúng lớn lên tự nhiên mà không có sự hướng dẫn đúng đắn. Đức Phật đã giúp La Hầu La đi từ một cậu bé đến một người đã giác ngộ viên mãn khi mới 20 tuổi, minh chứng cho phương pháp dạy con của Ngài là vô cùng hiệu quả và đáng để chúng ta học hỏi.

Nói dối

La Hầu La xuất gia khi tuổi còn quá nhỏ lại có gốc gác vương giả nên khó có thể tu hành được như người lớn đã đủ trải qua thăng trầm của cuộc sống. Lúc này, La Hầu La khoảng 10 tuổi, rất ngỗ nghịch, khi ở thành Vương Xá, một đôi lần vào dịp có quan đại thần, trưởng giả hay cư sĩ đến hỏi thăm Đức Thế Tôn hiện ở đâu thì Tôn giả nói dối để đùa vui.

Xem thêm: Nhìn lại cuộc đời Đức Phật từ khi sinh ra tới khi tu thành chánh quả.

Biết được hành vi của con mình nên Đức Phật sau khi tọa thiền xong, Ngài đến tìm con. La Hầu La lấy ghế mời cha ngồi, rồi mang đến một thau nước cho cha rửa chân, theo phong tục thời ấy. Sau khi rửa chân xong, Đức Phật hỏi:  

- Này, La Hầu La, con có thấy chút nước còn lại trong cái thau này không?

- Dạ, con có thấy.

- Đời của một người tu cũng chỉ đáng bằng một chút nước này thôi, nếu như người đó cố tình nói dối.

Sau đó, Đức Phật hất đổ hết nước trong thau ra và nói: - Đời của một người tu cũng đáng vất bỏ đi như vầy nếu như người đó cố tình nói dối.

Xong, Đức Phật lật cái thau úp xuống và nói: - Cuộc đời tu sĩ sẽ đảo lộn nếu như người đó cố tình nói dối.

Để bài học thêm sâu sắc hơn, Đức Phật lật ngửa cái thau trở lại và nói: - Đời tu sĩ sẽ trống rỗng như cái thau này nếu như người đó cố tình nói dối.

Sau đó Ngài dạy con: - Đối với một người cố tình nói dối, không có một tội lỗi xấu xa nào mà người đó không thể làm. Vì vậy, La Hầu La, con hãy tập đừng bao giờ nói dối, cho dù đó là một lời nói đùa. 

Sau đó, Đức Phật chỉ dẫn con làm sao để suy xét mọi hành động của mình. Ngài hỏi:

- Cái gương dùng để làm gì?

- Bạch Đức Thế Tôn, gương dùng để soi.

- Trong khi chuẩn bị làm điều chi bằng thân, khẩu, ý, con phải quán chiếu: hành động này có gây tổn hại cho mình hoặc cho kẻ khác không. Nếu, sau khi suy xét, con thấy rằng hành động đó sẽ có hại, thì con hãy đừng làm. Còn nếu con thấy rằng hành động đó có ích lợi cho con và cho kẻ khác, thì con hãy làm. Có thể thấy cách Đức Phạt dạy con không cần mắng chửi hay đòn roi, chỉ qua những hình ảnh cụ thể, Đức Phật đã hướng dẫn con trẻ phát triển lòng chính trực bằng cách nhận ra lỗi lầm của mình. Và lòng chính trực đó tuỳ thuộc rất nhiều vào cách cha mẹ soi xét lỗi lầm của con mình ra sao. 

Buông bỏ, không cố chấp

Năm 18 tuổi, La-hầu-la trở thành một thanh niên có phong độ uy nghiêm khả kính, thân tướng đẹp đẽ, dung mạo phi phàm. Một lần trên đường trì bình khất thực cùng Đức Phật, La-hầu-la khởi lên ý nghĩ: “Ta cũng đẹp như Đức Thế Tôn. Thân tướng của Đức Thế Tôn vô cùng đẹp đẽ và thân tướng của ta cũng vậy”. Trong lúc đi, La Hầu Ha chợt thấy hãnh diện về vẻ đẹp của mình, và Đức Phật đã đọc được tư tưởng đó. Ngài nói với con: Nhìn bằng con mắt của tuệ giác, cái thân này không phải là tôi, không phải là của tôi, không phải là tự ngã của tôi. Rồi Đức Phật giảng tiếp: ta phải loại bỏ hết tất cả tưởng, hành, thức cũng như bất cứ ý niệm nào về tôi, của tôi, và tự ngã của tôi. Nghe những lời dạy này xong, La Hầu La cảm thấy hổ thẹn, lui về thiền viện, và không thiết gì đến việc ăn uống suốt ngày hôm đó. Tôn giả Xá-lợiphất, vốn là vị được Đức Phật giao nhiệm vụ giám hộ La Hầu La, thấy vậy, bèn bảo La-hầu-la hãy tu tập sự tu tập Nhập tức xuất tức niệm. Tối hôm đó, sau khi bị Đức Phật quở trách, La Hầu La đến xin cha dạy cho mình phương pháp thiền quán hơi thở. Trước hết, Đức Phật dùng thí dụ để minh hoạ làm sao để buông xả trong lúc thiền định. Ngài phân tích hạnh của đất, của nước, của lửa, của gió và của hư không; tiếp đó Ngài khuyên La-hầu-la hãy tu tập theo hạnh của các giới ấy.  

Tham khảo: Đức hi sinh vợ của Đức Phật đâu phải người phụ nữ nào cũng làm được

Ngài nói: "Con phải thiền làm sao giống như đất vậy: đất không cảm thấy phiền vì bất cứ một thứ gì đổ lên đó. Vì vậy, nếu con tập thiền giống như đất, con sẽ không có cảm giác vui thích hay không vui thích về bất cứ một điều gì.  Hãy tập thiền như nước, như lửa, như gió, và như không gian: tất cả đều không cảm thấy phiền bởi những cảm giác vui thích hay không vui thích. Thực tập được như nước, như lửa, như gió, như không gian, tâm của con sẽ không còn vướng bận gì cả".

Đức Phật dạy cho con về quán tâm từ như là một phương thuốc giải độc trừ khử ác tâm, về tâm bi để vượt thắng sự tàn ác, về tâm hỷ để thuần phục những sự bất toại nguyện, và về tâm xả để ngăn chặn những bất an, thương ghét. Sau đó, Ngài mới bắt đầu dạy cho con phép quán niệm hơi thở qua 16 giai đoạn.  

Có thể thấy, để giáo dục trẻ, cũng nên để trẻ tự lập, biết tự suy nghĩ, tự hành động, tự chịu trách nhiệm, người cha chỉ hướng dẫn, trông coi để tránh con cái lầm đường lạc lối.

Tuệ Giác

Mục đích của Đạo Phật là diệt khổ và đem vui cho mọi loài, nhưng chỉ có trí tuệ (Pannà) mới là phương tiện duy nhất đưa loài người đến bờ giải thoát và giác ngộ.  Khi con 20 tuổi, Đức Phật biết rằng con trai của mình đã gần đến bờ giải thoát, Đức Phật đã hướng dẫn La Hầu La trả lời một loạt những câu hỏi về tuệ giác giải thoát.Ngài đi bộ cùng với con vào sâu trong rừng. Ngồi dưới gốc một cây đại thụ già cỗi, hướng dẫn La Hầu La một cuộc pháp đàm rất kỹ về thuyết vô ngã. Đối với một người đã đạt đến trình độ tu tập cao như La Hầu La, thì những tư tưởng nằm sâu trong tiềm thức về cái ngã là chướng ngại cuối cùng của sự giải thoát. Khi được Đức Phật giáo giới, La Hầu La  luôn ý thức một cách sâu sắc; với căn tánh thông minh, lanh lợi, Tôn giả luôn sửa chữa một cách chân thực và đạt được những thành tựu trên con đường tu học. Và đó chính là nấc thang cuối cùng giúp La Hầu La đạt đến sự giải thoát trọn vẹn, Ngài được coi là vị đầu tiên nhập Niết-bàn khi mới ngoài hai mươi tuổi. Ngài hiểu rằng của cải, bạc vàng, danh vọng, địa vị là đầu mối của phiền não khổ đau, vì thế, không như những người cha mẹ thường trao cho con cái gia tài là của cải bạc vàng, Đức Phật để lại gia tài cho con mình là phước đức, trí tuệ, là sự nghiệp giác ngộ, giải thoát.