Thế nào là THAM, SÂN, SI? Làm sao để kiềm chế?

(Xemsomenh.com) Tham, sân, si theo giáo lý nhà Phật là sự ham muốn thái quá, là sự nóng nảy, là sự thù hận, là sự u mê không theo phải trái.

Tham sân si là ba thứ kịch độc luôn tìm ẩn trong tâm ta. Nếu không nhận diện được bản chất của nó và cách kiểm soát thì ta sẽ rất dễ trở thành nạn nhân của nó, vì sao? Vì một khi 3 thứ này nó khởi lên thì nó sẽ thiêu cháy tất cả nào là nhân cách đạo đức, sự sáng suốt, mạng sống của chính chúng ta và những người khác.

Không phải ai cũng hiểu thế nào là tham sân si

Thế nào là THAM?

Tham là nhu cầu để đáp ứng những ham muốn bất tận của bản thân mà bất chấp đến những gì xung quanh mình. Tham có những loại sau: Tham tài vật, tham sắc dục, tham danh vọng.

+ Tham tài vật: lòng tham những thứ vật chất tiền bạc, nhà cửa ,xe cộ,…

+ Sắc dục: là mạng sống, dục vọng, sắc đẹp,… nói chung về thân

+ Danh vọng: sự nổi tiếng, quyền lực, địa vị,…

Thế nào là SÂN?

Sân là sân hận, là sự thù ghét, là sự nóng nảy,… Sân có những loại sau:

+ Do quyền lợi, tài vật, danh vọng, sắc dục,… của bản thân bị xâm phạm

+ Do ham lợi lộc, tài vật, danh vọng, sắc dục không thể đạt được hoặc chưa được như mong muốn

+ Do lợi, tài vật, danh vọng, sắc dục của người khác hơn mình (ghen tị thành thù ghét)

Thế nào là SI?

Si là mê muội, mê lầm, là sự không sáng suốt, không đủ khả năng để nhận ra sự thật, chân lý. Mê lầm thông thường của người đời có 3 loại:

+ Không khả năng nhận diện đạo lý tốt.

+ Không có khả năng nhận diện bản chất thật của sự việc ở đời.

+ Không có khả năng nhận diện thân, tâm của mình.

Làm sao để kiềm chế THAM, SÂN, SI?

1. Tham: Nếu không nhận diện được và cách đối trị tham thì ta luôn là nạn nhân của nó. Khi đó ta sẽ là nguyên nhân của khổ đau cho người, cho mình. Vì bản chất lòng tham là không đáy, là bất tận: được voi đòi tiên hay đứng núi này trông núi nọ,…

Nhận diện tham là sao? Là khi ham muốn trong tâm ta khởi lên ta biết đó là tham và ta ý thức được cần phải kiềm chế nó. Một con người bình thường, sống cuộc sống bình thường thì có vẻ như không có chuyện gì xảy ra. Nhưng xin thưa nếu không nhận diện được nó và cách đối trị thì ta sẽ trở thành tên tội phạm ngay tức khắc, nhân cách đạo đức tiêu tan ngay tức khắc. Trong cuộc sống, nhân cách đạo đức tiêu tan thì mọi thứ sẽ sụp đỗ theo. Ví dụ:

Năm Cam từng nói câu này “cái gì không mua được bằng tiền thì mua bằng rất nhiều tiền”. Tất cả những ai không trị được lòng tham thì tương lai, sự nghiệp sẽ chết vì câu này. Một khi đã lầm lạc dù ít hay nhiều thì cũng bị bọn ác nắm cán, chúng sẽ khống chế xui khiến ta làm những việc ác mà không thể không làm. Càng làm sẽ càng chết.  

Sắc dục cũng thế, chỉ cần 1 lần không kiềm chế được sự ham muốn thì thói quen của cảm thụ, hay bị kẻ xấu quay phim, chụp hình nắm cán, khống chế, xui khiến làm chuyện ác. Lúc này gia đình hạnh phúc, sự nghiệp cũng tiêu tan.  

2. Sân: Khi sân hận mà biết mình sân giận thì ý thức được phải kiềm chế nó. Bằng không thì sự sân hận đó hại mình trước tiên. Sân giận hại người ít hại mình là nhiều.

Sân giận: không hề tốt cho tim mạch, làm cho tim đập mạnh, máu lên dễ đột quỵ, giận quá hại gan dễ bị mắc các bệnh về gan, nộ khí thương cang. Giận quá mất khôn, không giải quyết tốt vấn đề mà gieo phiền phức.  

Sân giận hại người 3, hại mình 7: Ví dụ khi đi đường, ai đó va quẹt xe bạn. Bạn nổi sân lên chửi, đánh người ta. Nhưng không may cho bạn là bạn gặp phải tên côn đồ sân hận của nó còn ghê gớm hơn bạn, nó rút dao đâm bạn 1 nhát chết là hết. Kết cục là gì? Tai nạn va quẹt xe không có hậu quả gì. Nhưng sân giận lại cướp đi 1 mạng người, người kia tù tội, hai gia đình tang thương.  

Tóm lại xã hội ngày nay, bạn thấy rằng toàn bộ là do quá tham mà xã hội này nghèo nàn, kiệt quệ:

Nghèo nàn vì con người quá tham, nhu cầu ăn mặc ở… nói chung là 1 nhưng do tham họ tích trữ đến 10, 100, 1000 bằng mọi thủ đoạn làm cho xã hội nghèo đi (phương tiện, ngân sách nhà nước phục vụ dân lọt về tay số ít người).  

Kiệt quệ vì nguồn tài nguyên, vì tham mà khai thác triệt để hủy diệt tất cả, không có ý thức xây dựng lại, cố lách luật, qua mặt các biện pháp tái sinh.  

Ra đường nghe toàn chuyện đâm chém, hành hung cũng chỉ vì sân hận.  

Tham, sân có nên biết và đối trị để hạn chế nó không? Câu trả lời là của bạn! Tùy vào cái thứ 3 là “si” trong bạn ít hay nhiều.

3. Si: Si là si mê do vô minh không biết đúng lẽ thật giả, không nhận ra phải trái, không thấy được tà chánh. Ngu tối mờ mịt là tướng trạng của Si. Cái si mê căn bản nhất là nhận thức sai lầm cho nên có thể coi si mê chính là gốc rễ, sân hận chỉ là cành và tham lam là lá. Chúng ta muốn kiểm soát được tham, sân thì phải diệt trừ gốc rễ, có như thế trí tuệ mới được khai sáng, tự nhiên sẽ diệt trừ được sân hận và tham lam.

Bởi vậy, trí tuệ rất quan trọng, con người cần phải có tri thức mới có thể nhận thức được cái đúng cái sai, cái ngu dốt của bản thân, cái bản chất của sự việc… Từ đó việc làm mới chính đáng, tránh khỏi những điều tai hại, vừa lợi ích cho mình và vừa lợi ích cho người, ở hiện tại cũng như ở tương lai. ST.